Pınar Eldemir
Yukarıdan baktığınız zaman, birçok şey size gerçek halini gösterir.- Hayao Miyazaki
Varoluşsal tartışmalar insanların girdiği ancak çıkamadığı ve belki de pek çıkmak istemediği tartışmalardır. Aslında tartışmanın bileşenlerini anlamak güç değildir. Sadece bunları bir araya getirmek zordur. İşte tam da bu noktada Hayao Miyazaki insanlığın en büyük varoluşsal arzularından biri olan uçma olgusunu sembolleştirip hikayelerine yerleştirmiştir.
1941 yılında doğan Miyazaki, çocukluğunu dünyayı sarsan ve insanlığı insanlığından çıkartan İkinci Dünya Savaşının içinde geçirmiştir. Sanılanın aksine bu koşullar kendisini bir köşeye sıkıştırmasından çok yaratıcı olmaya itmiş ve tıpkı çalışmalarında işlediği karakterlerde olduğu gibi bir uçak tutkunu olmuştur. Bir bakıma Miyazaki bu çelişki ile hayatımı sürdüren bir yönetmendir. Yani aslında tutkunu olduğu bu askeri uçaklar onun hayatını mahvetmiştir. Savaş karşıtı olmasına rağmen, savaş uçakları çizmiş ve bunları tasarlamıştır.
Miyazaki’nin filmleri birçok ortak konuyu paylaşmış olsa da bu kavram diğerlerine nazaran bir adım önde durmaktadır. Miyazaki’nin uçuşa duyduğu hayranlık uzun metraj filmlerinin birçoğunda ana konu olarak işlenmiştir. Buna örnek olarak, Miyazaki’nin 2013 yılında yazıp yönettiği “The Wind Rises” 2. Dünya Savaşı’nın en bilinen uçaklarının tasarımını yapan ve çılgınlığı ile adından söz ettiren uçak mühendisi Jiro Horikoshi’nin hayatını anlatmaktadır.
Miyazaki temel olarak her ne kadar savaş uçaklarını planlayanlar yaptıkları şeylerin iyi ve güzel olana yönelik olduğunu düşünse de zaman içerisinde bütün bunların savaşın ve endüstriyel uygarlıkların bir aracı haline evirileceğini düşünmektedir.
Bütüncül bakmak zordur ama önemlidir. Uçmak sadece yukarı çıkmak demek değildir. Uçmak bir yolu tepmek ve bu yolun sonunda bütünü görebilmektir. İnsanlığın uçma arzusu da tam da bu noktadan gelmiştir. Miyazaki filmleri ile çocukluğunun savaş anılarını izleyicilerine vererek onları pesimist olmaya itmek yerine uçmanın imkânı üzerinde durmuş ve kendi sözlerinde de olduğu gibi birçok şeyin gerçek halini görüp gösterebilmenin yolunu açmıştır.
Filmografisi:
- Nausicaa of the Valley of the Wind (1984)
- Castle in the Sky (1986)
- My Neighbor Totoro (1989)
- Kiki’s Delivery Service (1990)
- Porco Rosso (1993)
- Spirited Away (2003)
- Howl’s Moving Castle (2004)
- Ponyo (2008)
- The Wind Rises (2013)
- The Kingdom of Dreams and Madness (2013)
