T | Ekonomi Sözlüğü

Taban fiyat
*Devletin genellikle tarım üreticisini korumak üzere ürününün fiyatının, piyasa fiyatının
altına düşmesini önlemek amacıyla saptadığı fiyat
*Hisse senetlerinin bir seans içinde işlem görebileceği en düşük fiyattır. Her hisse senedi için fiyat ve fiyat adımı gözönüne alınarak ayrı olarak hesaplanır.
Tahvil
*İşletmeler tarafından yatırımların finansmanında kullanılmak üzere yapılan bir tür borç
derlemesi
*Anonim şirketlerin kaynak bulmak amacıyla Ticaret ya da Sermaye Piyasası kanunlarına
göre, itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetidir.
*İhraç vadesi 1 yıldan uzun menkul kıymetlerdir
*Devletin 1 yıl, anonim ortaklıkların en az 2 yıl ve daha uzun vadeyle, ödünç para bulmak
amacıyla, itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetleridir.
*Ödünç para sağlamak amacıyla devlet, kamu kuruluşları ve anonim şirketler tarafından
çıkartılan nominal değeri eşit ve biareleri aynı olan borç senedi.
TAHVİL VE BONO FONU
Portföyünün en az %51’inin devamlı olarak borçlanma araçlarına yatırılmış fonlardır.
Tahıl Yasaları
İngiliz tarihinde tahıl ihracı ve ithali ile ilgili düzenlemeler yapan yasalar. İlk kez 12. yüzyılda
çıkarılmış, 18. yüzyılın sonlarıyla 19. yüzyılın başlarında nüfus artışı ve savaşların neden
olduğu darlık nedeniyle önem kazanmıştır. Sanayicilerin yoğun tepkisi üzerine de 1846«da
kaldırılmıştır. Yasaların yürürlükte olduğu yıllarda tahıl fiyatları sürekli artmış, bu artış kötü
hasat dönemlerinde daha hızlı olmuştur. Yasalar, bir dizi ayaklanmaya da yol açmıştır.
Takas
*Para kullanılmaksızın mal ve hizmetlerin doğrudan değişimi
*Borsa’da gerçekleştirilen işlemler sonucunda oluşan borç ve alacakların karşılıklı olarak
tasfiye edilmesidir.
*Para kullanılmaksızın bir malın bir diğeriyle değiştirilmesidir.Takas, para birimi kolayca
değiştirilemeyen ülkeler için önemli bir ticaret koludur.
Takas bank
Borsada kote olan senetlerin işlemlerin düzgün olarak işlenmesi ve düzenli olarak tutulması
amacıyla borsada saklanmasıdır. İMKB’de işlem gören senetlerin muhafazası ile görevli olan
İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş., kote olan senetlerin büyük bir kısmını muhafaza ettiği
için ayrıca fiziki bir dolaşıma engel olmakta ve şirketleri senet basma külfetinden
kurtarmaktadır.
Takas odası
Bankalar ile diğer mali kuruluşlar ve borsalar arasındaki takas işlemlerinin yapıldığı yer.
Takas odaları, para kullanmadan ödeme sisteminin gelişmesi için gerekli kurumlardır. Takas
odasında her üye bankanın bir masası veya bürosu bulunur. Bankalar müşteriler tarafından
kendilerine verilen ve başka bir banka tarafından ödenecek olan çekleri diğer bankalar
tarafından tahsil edilmek üzere yollanan çeklerle karşılaştırarak takas ederler.
Talep
Belli bir malın belirli bir anda ve belirli piyasada muhtemel fiyatları karşısında alıcıların o
maldan satın almayı düşündükleri miktar

Talep enflasyonu
Harcamalar ve dış satım toplamının üretim ve dışalım tutarını aşması sonucu fiyatlarda
görülen artış. Diğer bir deyişle talepte meydana gelen artışı karşılamak üzere arzın yeterli
derecede artırılmaması sonucu fiyatların yükselmesine yol açan süreçtir. Mal ve hizmet
fiyatlarında meydana gelen artış, girdi fiyatlarına yansıyarak mal ve hizmet fiyatlarının daha
da yükselmesine yol açabilmektedir.
Talon
Hisse senedinin kuponlarından oluşan kısmına verilen isimdir.
Tam istihdam
Bir ekonomide tüm üretim faktörlerinin çalışır durumda olduğu bir düzey
Tamamlayıcı mallar
Tatmini istenen bir ihtiyacın sağlanması için bir mala katılması zorunlu olan mallar
Tarh
Verginin yasalarda gösterilen şekilde vergi dairelerince hesaplanması, vergiye konu olan
maddi ve gayrımaddi şeylerin kıymetini takdir. Beyandan sonra tahakkuktan önce yapılır.
Tarım kooperatifleri
Ortakları çiftçi ve faaliyet alanları tarım olan kooperatifler. Tek amaçlı ve çok amaçlı tarım
kooperatifleri olmak üzere iki gruba ayrılır. Alım kooperatifleri, kredi kooperatifleri, sigorta
kooperatifleri, satış kooperatifleri, arazi kullanma kooperatifleri, işleme kooperatifleri, hizmet
kooperatifleri, tek amaçlı kooperatiflerdir. Çok amaçlı kooperatifler ise kredi alım, sigorta vs
gibi amaçlar için ortaklarının her konudaki ihtiyacını karşılamak üzere kurulan
kooperatiflerdir.
Tarımsal kredi
İlke içinde ve dışında pazarlanma olanakları bulunan tarımsal ürünlerin üretimine hizmet eden kredi. Tarımsal kalkınma kredileri, teşvik ve geliştirme kredileri, toprak ve tarım reformu kredileri gibi. Bu krediler süre, miktar, risk, garanti, karlılık ve faiz bakımından diğer
sektörlere verilen kredilerden ayrılır.
Tarımsal sermaye
Tarım sektöründeki bütün mallar, makine, araç, gereç, hayvanlar, malzemeler, binalar ve
paralar. Tarımsal sermaye dört grupta toplanır: (1) Sabit sermaye: Toprak, binalar, (2) Verimli sermaye: Bitkiler, hayvanlar, (3) Yardımcı sermaye: Aletler, makineler, (4) Değişir sermaye: Hammadde, mal, gübre, para, ihtiyat, amortisman.
Tarımsal sigorta
Tarımsal üretimde kullanılan hayvanların, araç gerecin ve elde edilen ürünün gelecekte ortaya çıkabilecek risklere karşı güvence altına alınması. Tarımsal sigorta; ürün ve hayvan sigortaları şeklinde iki gruba ayrılır. İrün sigortaları; ürünün dolu, don, kuraklık, fazla yağış, rüzgar ve yangına karşı sigorta ettirilmesidir. Hayvan sigortaları ise; hayvanların ölüm, kaza,
hastalanma, verimden düşme gibi tehlikelere karşı sigortalanmasıdır. Tüm çiftlik alet ve
makinelerinin, çiftlik binalarının yangına karşı sigortalanması da tarımsal sigorta kapsamına
girer.

Tarımsal sübvansiyonlar
Devletin herhangi bir karşılık beklemeksizin tarımsal üretimin desteklenmesi, teşvik edilmesi
ve devamının sağlanması için tarım ürünleri üreticilerine yaptığı parasal veya para olarak
karşılığı bulunan yardımlar. Para ile ifade edilebilen sübvansiyonlardan tarımsal kredi
sübvansiyonu, devletin tarımsal üretim artışı sağlamak ve maliyeti düşürmek amacıyla piyasa faiz haddiyle tarımsal işletmelere kredi açmasıdır. Burada verilen, kredi değil normal faiz haddinden düşük faiz hadleri sübvansiyon olarak kabul edilir.
Tarif
İthalat ve ihracat üzerine hükümetin koyduğu vergi; fiyat listesi; bir ülke sınırından ticaret
amacıyla geçirilen mallardan alınan vergi. Kısaca, ithal edilen mallar üzerinden alınan
vergilerdir. Birkaç biçimde uygulanabilir. Sınırda doğrudan vergilendirme ya da malın belli
miktarlarda ithal edilebilmesi için önceden bir lisans ya da permi alınmasını gerektiren dolaylı
vergilendirme bunlar arasındadır. Her maldan gümrük vergisi alınabilir. Ancak pratik
nedenlerle genellikle kolayca belirlenebilen, sınıflandırılabilen, ölçülebilen ya da değer
biçilebilen mallara uygulanır.
Tarife Benzeri Engeller
Malların girişinde alınan Gümrük vergisinden başka vergiler gibi, Gümrük tarifesinin etkisini
taşıyan engellerdir.
Tarife Dışı Engeller
Giriş kısıntı ve yasakları, tekeller, giriş işlemleri, giriş izni vb. gibi, uluslararası tecimde
uygulanan gümrük tarifelerinde ya da tarife etkisini taşıyanlardan başka engellerdir.
Tarife Numarası
Gümrük ithalat genel tarife cetvelinde her mal veya mal grupları için saptanan numaralardır.
Tasarruf
*Artırılmış para, gelirin tüketime ayrılmayan kısmı. Gelirin tüketilmeyen bölümünün tasarruf
kabul edilebilmesi için bir kısmının elde para olarak tutulması şart değildir. Bu açıdan
tasarruf, elde hazır bir satın alma gücü bulundurma arzusuna dayanan stoklamadan farklıdır.
*Gelirden tüketimin çıkartılması ile elde edilir.
Tasarruf mevduatı
Resmi ve ticari mevduat dışında halkın daha çok geleceğe yönelik bir güvence olarak
bankalarda ve genelde vadesiz hesaplarda tuttuğu mevduat
Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu
Tasarruf mevduatı sahiplerini belirli bir tutara kadar ilgili bankanın ödeme yetersizliği riskine
karşın sigorta etmektir.
Tasarruf paradoksu
Gelir düzeyindeki değişmelerin, yatırım kararlarını etkilediği bir ekonomide bireylerin daha
fazla tasarrufta bulunmak istemelerinin toplam tasarrufları azaltması sonucunu doğurması
Tasfiye

(1) borcu tasfiye etme, hesap kesme, tasfiye, işi kapatma, ticarette elden hemen çıkarılmak
istenen stokların düşük fiyatla piyasaya sürülmesi, indirimli satışla tasfiye, çalışmalarını
durdurmuş bir işletmenin aktifini paraya çevirmesi, vadeli işlemlerin belli dönemlerde kesilip
hesapların görülmesi
Tasfiye Değeri / Likiditasyon Değeri
Şirket varlıklarının belirli bir süre içinde zorunlu satışı ile sağlanabilecek değerden tüm
borçlar ödendikten sonra kalan miktarın, hisse senedi sayısına bölünmesi sonucu bulunan
değerdir.
Tavan fiyat
*Tüketiciyi korumak amacıyla herhangi bir mal veya hizmetin fiyatının, yetkili kuruluşlar
tarafından saptanan en yüksek fiyatı
*Hisse senetlerinin bir seans içerisinde görebileceği en yüksek fiyattır. Her hisse senedi için
fiyat ve fiyat adımı gözönüne alınarak ayrı olarak hesaplanır.
Tavsiye Bankası
İhracatçının ülkesinde faaliyet gösteren bankadır.Başka bir ülke bankası adına yazılan kredi
mektupları ile ilgilenir, ihracatçı firmaya kredinin kendi lehlerine açıldığını
bildirir.Banka,ödeme sorumluluğuna girmek zorunda olmadan, ihracatçıyı kredi mektubu
konusunda detaylı bir şekilde bilgilendirir.
Tavsiye Kapasitesi
Nakliyeci acentanın veya temsilcisinin, grubun onayı olmadan kesin kararlar veremeyeceğini
belirten terimdir.
Taylor ekonomisi
Amerikalı mühendis Taylor’un ileri sürdüğü, üretimde iş bölümünü artıran ve zaman
kaybettirici bütün öğeleri ayıklayan, işçi emeğinden alabildiğince fazla yararlanmayı, iş
verimini artırmayı hedefleyen sistem
Taylorizm
1881 yılında Amerikalı Frederick Winslow Taylor’ın (1856-1915) ileri sürdüğü, üretimde iş
bölümünü artıran ve zaman kaybettirici tüm öğeleri ayıklayan, işçi emeğinden olabildiğince
fazla yararlanmayı, iş verimini artırmayı hedefleyen sistem. 20. yüzyılın ilk yıllarında
uygulanmaya başlanmıştır. İş düzenine ve zaman denetimine önem verir. Personel yönetimine otoriter bir kavrayış getirir. Buna rağmen psikolojik faktörleri görmezlikten gelmez. Taylor, sıkıcı işlerde çalışanların sık sık dinlenmek zorunda olduğunu ilk olarak düşünen ve savunan kişidir.
Tedavül
Sirkülasyon, para dolaşımı, satış miktarı. Bir paranın tedavüldeki oranı yüzde 50’yi aşarsa
daha büyük bir para basıp piyasaya sürmek gerekir.
TEFE
Toptan Eşya Fiyat Endeksi. Enflasyon rakamı olarak alınır.
Tefecilik

*Aşırı faizcilik; yasanın izin verdiğinden daha yüksek faiz oranı uygulamak. Fon talebinde
bulunanlara, bunların içinde bulundukları güç koşullardan yararlanarak çok yüksek faiz
oranlarıyla borç verilmesidir
*Yasal sınırın üzerinde aşırı faiz alarak borç para verme işi.
Tek vergi
Tek oranı olan vergi. Herkese ve tüm vergi tabanına uygulanabilir. Gerçek tek vergi
uygulamasında yüzde 15-16’lık bir oran ile klasik sistemin yüzde 15-20’lik oranının
getirdiğine eşit gelir sağlanır. Sistem vergi kaçırılmasını zorlaştırır, basit bir yapıya sahip
olduğundan bürokrasiyi azaltır.
Tekel
Tek bir satıcı ve karşılığında çok miktarda alıcı olan piyasadır.
Teknik analiz
*Hisse senedi veya borsa endeksi fiyatının ya da işlem miktarında meydana gelen
değişmelerin genellikle grafiklerle açıklanması ve geleceğe yönelik trend belirleme aracıdır.
*Fiyat, hacim gibi göstergelerden hareketle, geçmiş dönem piyasa hareketlerinin analiz
edilerek bu yolla geleceğe yönelik olarak fiyat tahminleri yapılmasıdır. Bu amaçla, çeşitli
grafik oluşumlarından ve istatistiksel metodlardan faydalanılır. Grafikler üzerinde geçmiş
fiyat hareketleri nedeniyle ortaya çıkan oluşumların gelecek için gösterge oluşturduğu,
dolayısıyla bu tür oluşumların alım-satım için gösterge olarak kullanılabileceği varsayımına
dayanır. Bu tür analizler, örneğin, geçmişte gerçekleşen en düşük fiyatların, diğer bir deyişle
fiyatların döndüğü, yükselmeye başladığı noktaların”destek noktası” olduğu, dolayısıyla alım
için bu noktaların beklenmesi (kriter olması) gerektiğini, yine geçmişte gerçekleşen en yüksek fiyatların “direnç” noktası olduğunu ve satım için dikkate alınması gerektiğini öngörür.
*Geçmişte piyasada oluşmuş çeşitli verilerin, bilgisayar ve grafikler yardımıyla geleceği
tahmin etmede kullanıldığı bir değerleme yöntemidir.
Temel analiz
Hisse senetlerinin gerçeğe en yakın fiyatlarını bulmaya yönelik bir yöntemdir.
Temellük
Alacağın devralınması
Temerrüt
*Taahhütlerinin gerektirdiği ödeme veya menkul kıymet teslimatlarını belirlenen süreler
içinde gerçekleştirmeyen borsa üyesi, herhangi bir ihbara gerek kalmaksızın temerrüde
düşmüş sayılır.
*Borsa’da yapılan işlemler sonucunda, taahhütlerin gerektirdiği ödeme veya menkul kıymet
teslimatlarının belirlenen süreler içinde gerçekleştirilmemesi sonucu oluşan durumdur.
Temettü
(Kar payı) Ortakların dönem içinde elde ettikleri kardan mevcut ortakların pay alma hakkıdır.
Temettü getirisi
Hisse senedinin yıllık getirisidir.

Teminat
Borsa üyelerinin, borsa işlemleri dolayısı ile müşterilerine ve borsaya verebilecekleri zararlara
karşılık olmak üzere, Borsa tüzel kişiliği adına yatırdıkları meblağa denir.
Teminat mektupları
Alıcı ile satıcı arasındaki güvenin sağlanması için bir banka aracılığına ihtiyaç duyulur.
Bankalar borçluya kefil olarak bu güveni sağlar.
Teminat Tamamlama Çağrısı
Vadeli işlemler piyasasında alınan pozisyonlar için yatırılmış bulunan teminatın sürdürme
teminatı düzeyine gerilemesi vya daha altına düşmesi durumunda, yatırımcının teminatını
başlangıç teminatı seviyesine çıkarması için borsa tarafından yapılan çağrıdı
Temiz Konşimentosu
Taşıyıcı tarafından hazırlanan, getirdiği malların iyi durumda olduğunu,herhangi bir zarar
görmediklerini bildiren makbuzdur.
Temiz Taslak
Üzerine hiçbir belge iliştirilmemiş taslaktır.
Temlik
Alacağın Devredilmesi.
Temlik Notu
Faturanın üzerine yapıştırılan veya fatura basımında eklenen ve Factoring şirketine temlik
edildiğini ve vadesinde o makama ödeneceğini gösteren nottur. Borçlunun dilinde yazılır.
Teknokrasi
Yönetimde teknokratların belirleyici olduğu sistem. Terim, yönetici durumundaki teknik
elemanları ifade etmek amacıyla kullanılır. Geleceğin toplumlarını politikacıların değil teknik
elemanların yöneteceğini ilk defa ileri süren kişi, Saint-Simon’dur. Saint-Simon, yöneticilerin
politikacılardan, bilginlerden değil, tek amaçları halkın günlük ihtiyaçlarını üretmek olan
sanayicilerden, teknik adamlardan oluşması gerektiğini ileri sürmüştür.
Teknokrat
İnsan unsurunu her zaman yeterince göz önünde bulundurmayan devlet adamı veya memur
Teknoloji transferi
Az gelişmiş ülkelerin sanayi ülkeleriyle aralarında var olan teknolojik açığı kapatabilmek için
bu ülkelerde üretilmiş olan teknolojiyi kendi ülkelerine aktarmaları. Bunlar; yatırım malları
ithali yoluyla transfer, özel yabancı sermaye yoluyla transfer, patent satın alma ve lisans
anlaşmaları yapma yoluyla transfer, bilimsel konferanslar, teknik bültenler ve yabancı bilim
adamları alış-verişi yoluyla transferdir.
Teknolojik işsizlik
Bir ülkede gelişen teknolojilerin üretimde maliyetleri düşürürken daha az emek kullanımı
nedeniyle el emeğine ihtiyaç duymamasından kaynaklanan işsizlik. Bununla birlikte kişi
başına verimliliği artıran ve bunun ekonomiye hemen uyumuna imkan veren her yeni teknoloji böyle bir işsizliğe neden olmaz. Teknolojik gelişimin açıkta bıraktığı işsizler
yeniden istihdam edilebilirler.
Teknopark
İleri teknolojiye dayalı yeni projelerin desteklenmesi amacıyla üniversite kampüslerinde
oluşturulan bağımsız alanlar. Sanayi ve ticaret bakanlıklarınca desteklenir.
Teknotronik
Endüstri döneminin de aşıldığı çağ. Endüstri üstü toplumu (post industrial society) ifade
etmekte kullanılır. Bu yakıştırmayı ilk kez Beyaz Saray eski danışmanlarından Zbigniew
Brzezinski yapmıştır. Yeni çağın başlıca özellikleri; yükselen orta sınıf, gelişen hizmet
sektörü, zaman ve mekan içinde yayılan üniversiteler, büyük ölçüde artan bilim adamı
sayısıdır. Teknoloji ve elektronik kelimelerinin birleştirilmesinden oluşur.
Telafi edici
finansman Az gelişmiş ülkelerin ihracat gelirlerindeki istikrarsızlığı önlemek amacıyla
önerilen finansman biçimi
Telafi edici vergi
Dış ticarette gümrük vergisi dışında uygulanan korumacılık yöntemi. Yerli sanayii korumak
için ithal edilen mallara konan ek vergidir. İhracatçı ülkenin uyguladığı sübvansiyon ve
teşviklerin karşılığı olarak aynı oranda konur.
Ters repo
Bir menkul kıymetin başlangıç tarihinde alınıp bitiş tarihinde geri satılması işlemidir. Ters
repo yapan parayı kullandıran taraftır.
Tesadüfileştirme
Örnek tüketicilerin tesadüfi ve tarafsız olarak seçilip bütün pazarı temsil ettiğinin kabul
edilmesi
Tescil
Borsa’da gerçekleştirilen işlemlerin fiyatlarının doğruda, Borsa dışında gerçekleştirilen
işlemlerin fiyatlarının ise bu işlemlerin Borsa’ya bildirimi sonrasında Borsa kaydına alınması
işlemidir.
Tescile Mesnet
Kayıtlı sermaye sistemine tabi anonim ortaklıklarda, sermaye artırımı işlemleri
tamamlandıktan sonra sermaye artırımının tescili için, Sermaye Piyasası Kurulu’nca verilen
ve ödenmiş hisse senedi tutarını gösteren belgedir.
Teslim Karşılığı Ödeme Prensibi
Borsa işlemlerinin takasında, tarafların, takasa olan borçlarını ödedikleri nisbette alacaklarının
ödenmesi prensibidir.
Teyid Eden Banka
Akreditif bedelinin amir banka tarafından ödenmediğinde kendisi tarafından ödeneceğini
lehdara taahhüt eden banka.

Teyitli Akreditif
“Amir banka tarafından, sağlamlaştırma ve doğrulayıcı yönde kendi sorumluluk ve
taahhütlerini de ekleyerek açılan akreditif. ”
Teyitsiz Akreditif
Bu tür akreditiflerde muhabir banka herhangi bir mali sorumluluk yüklenmez. Akreditifin
açılmış olduğunu ve şartlarını lehdara bildirmekle yetinir.
Tezgah Üstü Piyasa(Over The Counter-OTC)
*Değerli evrakların ticaretinin yapıldığı standardize edilmemiş piyasalardır.
*Organize olmayan, belli bir yapı altında toplanmayan piyasalardır. İşlemler taraflar arasında
karşılıklı anlaşma yoluyla gerçekleştirilir.
Teşvik
Özendirme, ekonomi açısından stratejik önem taşıyan sektörlerin devletçe desteklenmesi
Teşvik dönemi
Bir üreticinin ya da toptancının satış örgütü tarafından perakende satıcılar ya da tüketiciler
arasında alıcı olabilecek kimselere kısa bir süre hesaplı veya satış artırıcı koşullarla satış
yapılması için hazırlanan bir program dönemi
TIR sözleşmesi
Taraf ülkeler arasında 1959’da Cenevre’de imzalanan ve karayolu taşımacılığını düzenleyen
sözleşme
Ticaret
Kar amacıyla malın yer ve zaman faydasını artırarak alım satım faaliyetleriyle uğraşmak
Ticaret dengesi
*İthalat ve ihracat arasındaki fark. Bir ülkenin ödemeler bilançosunda toplam mal ithalatı ile
toplam mal ihracatı arasındaki farktır. İlkenin ithal ettiği malların toplam değeri ihraç ettiği
malların toplam değerinden büyük olursa ticaret dengesi açığı söz konusudur. Bu kavram ilk
kez 16. yüzyılda merkantilizmin gelişmesiyle önem kazanmaya başlamıştır.
*Bir ülkenin toplam ihracat ve ithalatı arasındaki farktır.Eğer ihracat ithalattan fazla ise
istenilen ticaret dengesi kurulmuştur, değil de ticaret açığı var denilir.
Ticaret markası
Patent, kopya, ticari sırlar gibi soyut değerlerin sahipliği, korunması ve kontrolu ile ilgili
haklar
Ticaret Odası
Ticareti ve üyelerinin ticari çıkarlarını geliştirmek amacıyla kurulan işadamları birliğidir. Bazı
ülkelerde Ticaret Odaları’nın yarı resmi statüsü bulunmaktadır. Örneğin özel sektörü temsil
etmek ve menşe şehadetnamesi gibi belgeler verme yetkisine sahiptir.
Ticaret özgürlüğü
Ekonomik liberalizmin bir ilkesidir. Ticaret özgürlüğü, önce batıda varolan ve yeni ekonomik girişimler için devletin iznini gerektiren kooperatif sistemini ortadan kaldırmıştır. Örneğin
Fransa’da 2-17 mart 1791 tarihli yasa ‘herkes istediği ticaret, meslek, sanat ve zanaatle
uğraşmakta özgürdür’ demektedir. Bu yasa, Fransa’da hala yürürlüktedir. Ticaret
özgürlüğünün iki esası vardır. Birincisi, herkesin istediği ticari işle uğraşabilmesidir. İkincisi
her tüccarın genel kurallara ve sosyal yaşamın gereklerine uymak kaydıyla mesleğini istediği
gibi yürütebilmesidir.
Ticaret Hadleri
İhracat fiyatlarının ithalat fiyatlarına oranıdır
Ticari kazançlar
Gerçek kişilerin ticari ve sınai faaliyetten elde ettikleri para veya para ile ölçülebilen çıkarlar.
Ticari faaliyetler kapsamına genel olarak mal alım satımı, satın alınan malların özelliklerinin
değiştirilmesi ile elde edilen ürünün satışı ve hizmet işletmeciliği girer.
Ticari mevduat
Ticari işlerle uğraşanların, derneklerin, kooperatiflerin ve birliklerin kurmuş bulundukları
ticaretle uğraşan firmaların, bankalara bu amaçlarını gerçekleştirmek üzere yatırmış
bulundukları mevduat
Ticaret Politikası Önlemleri
Gözetim veya korunma önlemleri, miktar kısıtlamaları ve ithalat veya ihracat yasaklamaları
gibi eşyanın ithal ve ihracı ile ilgili hükümlerle belirlenmiş tarife dışı önlemleri ifade eder.
Ticari Ateşe
Kendi ülkesindeki elçilikte bulunan görevliler konusunda uzmandır.
Ticari Fatura
*Yüklenmiş olan malların listesidir.Genellikle ihracatçının alım kağıtları üzerinden yapılır.
*Alıcı ile satıcı arasında yapılan işlemin bir kaydıdır
Ticari Tarifeler Üzerine Genel Anlaşma
İmzalayan ülkeler arasındaki ticari zorlukları azaltmak ve ticaret hacmini yükseltmek
amacıyla hazırlanmış çok yönlü bir anlaşmadır.
Tokluk kanunu
Bütün ihtiyaçların tatmin edildikçe azalmaları ve doyum haline ulaşıldığında da yok olmaları
Tokyo Görüşmeleri
1973’te Tokyo’da başlatılan 12 nisan 1979’da sonuçlanan GATT görüşmeleridir. Başlıca
hedefi GATT’ın varlık nedenini tehdit eden yeni korumacılık savaşını sona erdirmektir.
Görüşmeler sonunda alınan kararlarda gümrük tarifelerinde yapılacak indirimlerin yıllık ve
eşit oranlarda olması öngörülmüştür.
Toplam kalite
Bir ürünün tasarımından pazarlanmasına kadar geçirdiği tüm aşamalardaki kalite kontrolu.
Tüm üretim sürecine hükmeder. 1980«li yıllarda ABD ve Avrupa’da kalite, sadece hataların
tespiti ve giderilmesi için yapılan bir inceleme işi olarak görülmüştür. Oysa bugün toplam kalite en çok ilgi gören ve uygulanmaya çalışılan yönetim tekniği olarak kabul edilir.
Toplam talep
Bir ekonomide mal ve hizmetlere yönelik talebin toplam miktarı. Toplam talebi oluşturan
başlıca unsurlar şunlardır: (1) Kişilerin mal ve hizmetlere yönelik talebi, (2) Firmalar ve
devletin yatırım malları ve diğer mal ve hizmetlere yönelik talebi, (3) Diğer ülkelerdeki
tüketici ve firmaların söz konusu ülkelerde üretilen mal ve hizmetlere yönelik talebi
Toplu iş sözleşmeleri
Hizmet akitlerinin düzenlenmesi için işçi ve işveren sendikaları arasında yapılan sözleşme
Toplu muamele vergileri
Vergi konusu olan mal veya malların üretimlerinden tüketimlerine kadar olan aşamalarının
herbirinden alınan vergi
Toprak reformu
Tarımın kurumsal yapısının belirli siyasal amaçlar doğrultusunda değiştirilmesi amacıyla
devlet tarafından toprak mülkiyeti ve toprağın işletme düzenine çeşitli biçimlerde yapılan
müdahale. Her ülkede var olan ekonomik ve toplumsal koşullara karşı oluşan şiddetli tepkiler, devletin toprak mülkiyet düzenine müdahalesini gerektirmiştir.
Toptan eşya fiyatları endeksi
Bir ekonomideki genel fiyat düzeyini ve paranın satın alma gücündeki değişimleri belirlemek
için seçilmiş malların toptan fiyatları izlenerek düzenlenen endeks
Toptan Satışlar Pazarı
Alıcıları önceden belli olan veya olmayan, belli bir miktarın üzerindeki hisse senedi
işlemlerinin Borsa’da güven ve şeffaflık ortamında organize bir piyasada gerçekleşmesini
sağlayan pazardır.
Trampa
Bireylerin ihtiyaç duydukları malları, ellerindeki diğer mallarla değiştirmeleri
Transfer harcamaları
Devletin veya kamu yönetim organlarının, bir mal veya hizmet alımı olmaksızın yaptığı
harcamalar. Bu harcamalar milli gelir hesaplarına girmez.
Transit mallar
Bir ülkeden diğerine yollanan malların, üçüncü bir ülke sınırlarından serbestçe geçebilmesi
Transit Taşıma
Döviz tahsis edilerek veya edilmeksizin satın alınan yabancı menşeli malların transit olarak
veya doğrudan doğruya başka bir ülkeye satılması.
Tranş
Tahvil ve Bono Piyasası’nda işlem yapabilme limiti içerisindeki her bir kademedir.
Triffin Planı

Uluslararası ödemelerin çok yanlı olarak denkleştirilmesi ve uluslararası likiditenin istenen
zamanda ve istenen ölçüde artırılabilmesi amacıyla 1960’lı yıllarda dünya rezervlerinin
merkezileşmesini savunan iktisatçı Robert Triffin tarafından önerilen plan. Buna göre önerilen
genişletilmiş uluslararası para fonu merkez bankalarının bankası rolünü oynayacaktır.
Tröst
*Şirketler şirketi; birçok işletmenin iktisadi, mali ve teknik güçlerini biraraya getirerek tek bir
işletme halinde kaynaşmasını sağlayan mali bileşim. Fiyat konusunda bir anlaşma yapmak
için kendi rızalarıyla gruplaşmaları, birçok işletmenin kaynaşmasından doğan, hiç bir üretici
faaliyeti olmayan ve her biri tüzel kişiliği olan şirketleri denetleyen veya yöneten mali şirket.
Bir araya toplanmış işletmelerin amaçları birbirine yakınsa tröst kurulabilir. Tröstün iki amacı
vardır. Bunlardan birincisi ister üretilmiş veya piyasaya sürülmüş mallara, ister fiyatlara
hakim olabilmek için piyasada kendi çıkarına bir tekel yaratmaktır. İkincisi, üretimi
rasyonelleştirmek ve maliyeti azaltmak için tröstleşmeye gitmektir.
*Birden fazla işletmenin iktisadi, mali ve teknik güçlerini bir araya getirerek tek bir işletme
halinde birleşmeleriyle ortaya çıkan iktisadi kuruluş.
Tuğla harç operasyonu
Bir işin temelini girişimcinin kendi elleriyle atması
TÜFE
Tüketici Fiyat Endeksi
Tüketim
İstihlak; doğal ve endüstriyel maddelerin kullanılması. Dört türlü tüketim vardır. Fertler
arasında yapılan özel tüketim, devletin yetkili makamları tarafından yapılan tüketim, yararlı
bir şey vermeyen verimsiz tüketim ve başka bir zenginliğin üretimi için kullanılan verimli
tüketim. Verimli tüketim de kendi bünyesinde endüstriyel tüketim ve zevk için tüketim olarak ikiye ayrılmaktadır
Tüketim fonları
Ulusal gelirini halkın bireysel tüketimine, halka hizmet sunan kurumların harcamalarına,
bilimsel kurumlara giden bölümü. Sosyalist toplumlarda ulusal gelirin, toplum üyelerine
karşılıksız ya da çok uygun koşullarda dağıtılan parçasına ise “toplumsal tüketim fonları”
denmektedir.
Tümünü Yüklenim
Sermaye piyasası araçlarının, bedeli satışın başlamasından önce tam ve nakden ödenmek
suretiyle tamamının satın alınarak halka satılacağının, satışı yapana karşı taahhüt edilmesidir.
Türdeş mal
Piyasada mübadelesi söz konusu malın bütün birimlerinin birbirinden ayırt edilemeyecek
nitelikte olması
Türev Ürünler (Derivative Products)
Getirisi başka bir kıymetin getirisine bağlanmış, diğer bir deyişle başka bir kıymetin
getirisinden türetilmiş mali araçlardır. Futures ve Opsiyon sözleşmeleri bu enstrümanlara
örnektir. Bu tür enstrümanlar, döviz, faiz, altın gibi her türlü ürün üzerine yazılabilir. Böyle bir durumda, örneğin döviz üzerine yazılan bir opsiyon kontratında, opsiyon kontratının
getirisi üzerine yazıldığı dövizin piyasadaki hareketine bağlı olacaktır.
Türev Piyasalar
İlerideki bir tarihte teslimatı veya nakit uzlaşması yapılmak üzere herhangi ibr malın veya
finansal aracın bugünden alım satımının yapıldığı piyasalardır. Türev piyasaların tanımı
forward, futures ve opsiyon işlemlerinin tamamını içermektedir.
Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesinde Yerleşik Kişi
“a) Bu bölgede kanuni ikametgâhı olan bütün gerçek kişileri; b) Bu bölgede kayıtlı işyeri,
kanuni iş merkezi veya şubesi bulunan bütün tüzel kişi veya kişiler ortaklığını ifade eder”
Tüzel kişi
Başlı başına bir varlık olmak üzere kurulan ve belirli amaç için meydana getirilen devlet,
şirket gibi maddi olmayan varlık.