Yamaç Doğan
Bu yazımızda ”Toplumsal Mutabakat: Anayasa” başlıklı yazımızda Anayasanın vazgeçilmez unsuru olarak bahsettiğimiz kuvvetler ayrılığı konusunu tartışacağız. Yazımız dört başlıktan oluşmaktadır.
- Genel Olarak
- Kuvvetler Birliği Sistemleri
- Neden Kuvvetler Ayrılığı?
- Trump’ı Durduran Şey Nedir?
Bu ve bundan sonraki yazılarımız için ”BAMTELİ” bölümünü oluşturduk. Bamteli bölümünde güzel ve gündeme uygun anlamlı sözlere yer vereceğiz.
1.Genel olarak
Kuvvetler ayrılığı teorisinin babası Montesqui’dır. İslam tarihinde kuvvetler ayrılığına Hz.Ömer’in bağımsız kadıları atamasıyla geçildiği kabul edilir.
Kuvvetler ayrılığı teorisi demokratik, anayasal düzenin vazgeçilmez unsurudur. FRANSIZ İNSAN VE YURTTAŞ HAKLARI BİLDİRİSİ 16.Maddesine göre ”Hakların güven altına alınmadığı kuvvetler ayrılığının yapılmadığı bir toplumda Anayasa yoktur.” Burada tartışılan kuvvetler yasama, yürütme ve yargıdır.
Bazı düzenler yasama, yürütme ve yargıyı ayırmakla kalmaz, yasama ve yürütmeyi de iki başlı kurar. Parlamenter Hükumet Sistemlerinde yürütme iki başlı olmakla birlikte Başkanlık Sisteminde yürütme tek başlıdır. Ülkemizde 1961 Anayasası döneminde çift başlı bir yasama kuvveti gözlenir. Demokratik olmakla birlikte yasamada çift başlılık bazen kanun yapım sürecini zorlaştırır veya geciktirir. ABD’de halen çift başlı yasama,tek başlı yürütme mevcuttur.
2.Kuvvetler birliği sistemleri
Kuvvetler Birliği Sistemlerinin, meclis hükumeti sistemi, diktatörlük, monarşi gibi çeşitleri vardır. Yasama ve yürütme yetkisinin mecliste birleşmesine meclis hükumeti sistemi denir. Meclis hükumeti sistemi, ülkemizde 1920-1923 yılları arasında uygulanmış olup, geçiş dönemi için öngörülmüştür. Yasama ve yürütme yetkisinin yürütmede toplanması diktatörlük veya monarşidir.
3.Neden kuvvetler ayrılığı?
Dünya siyasal tarihi incelendiğinde kuvvetler ayrılığının olumlu yönlerine çokça rastlarız. Bu başlıkta İngiltere ve Suudi Arabistan monarşilerini inceleyeceğiz.
→İngiltere monarşiyle yönetilmektedir. İngiltere’de Kraliçe kuvvetler ayrılığının en büyük sağlayıcısıdır. Monarşinin meşruti monarşi şekli demokrasiye engel oluşturmamaktadır. Demokrasi İngiltere’de taviz verilmeyecek bir değerdir. Demokrasinin olduğu yerde insana, insan onuruna değer vardır. Bu demokratiklik elbette kuvvetler ayrılığı ile mümkün olacaktır. İşte kuvvetler ayrılığı sayesinde insan onuru korunmaktadır.
→Suudi Arabistan monarşiyle yönetilmektedir. Monarşinin mutlak monarşi şekli kuvvetler birliğine dayanır ve antidemokratiktir. Demokrasinin, kuvvetler ayrılığının olmadığı yerde insan onurunun korunması imkansızdır. Suudi Arabistan’da insanların özellikle kadınların bir değeri yoktur.Değer görmezler. Yakışıklı olduğu için sınır dışı edilen gençlerden haberdarız. Böyle bir ülkede demokrasinin, insan haklarının olmamasının sebebi tabiki de devlet yapılanmasında kuvvetler ayrılığının tesis edilememesidir.
Bu örneklerden de anlayacağımız üzere ”kuvvetler ayrılığına mecburuz”.
4.Trump’ı durduran şey nedir?
ABD’nin ilginç başkanı D.Trump başkan seçildikten kısa bir süre sonra tartışmalı bir kararname imzaladı. Kararnameye göre Irak, Suriye, İran, Libya, Sudan, Somali, Yemen’den ABD’yi ziyaret etmek yasaklandı. Biz bu başlıkta kararnamenin içeriğine, yasağın yerinde olup olmadığına değinmeyeceğiz.(Belki başka bir yazımızın konusunu oluşturur.) Kararname New York Federal Mahkemesinden Yargıç Ann Donnelly tarafından geçici olarak durduruldu. ABD’de güçlü,tarafsız ve bağımsız bir yargı olmasaydı Trump istediği gibi istediği kararnameyi çıkaracaktı. İşte kuvvetler ayrılığı budur.İşte Trump’ı bile dize getiren kuvvetler ayrılığıdır.
ABD’de Bakanların atanabilmesi için Senato onayı gereklidir. D.Trump’ın atadığı bakanlar uzun bir zaman sonra göreve başlayabilmiştir. Kuvvetler ayrılığı Trump’ı frenlemiştir.
Son söz
Yukarıda değindiğimiz her bir kelimeyi Lord Acton özetliyor. Üstada sözü bırakalım: ”İktidar yozlaşır, mutlak(tek) iktidar mutlaka yozlaşır.”
Bamteli
Dün yaşanan olaylardan sonra Mustafa Kemal Atatürk yaşasaydı; şu sözünü tekrarlardı: ”Ben sporcunun zeki,çevik ve ahlaklısını severim.”
Kaynakça
- Yamaç Doğan, “Hukuk Öğrencisi Gözünden Demokrasi Kavramı”, Hukukhane Dergisi 1, (2017)
- http://www.mornota.com/herkes-oy-kullanmali-midir/
- http://www.mornota.com/toplumsal-mutabakat-anayasa/
- Gözler, Türk Anyasa Hukuku
