Yakup Udül
Hakim firma
Ekonomik karar ve politikalarda diğer firmalardan bağımsız olarak davranabilen ve diğer firmaları da kendisine uydurabilen firma
Halka Arz
Şirketlerin kaynak ihtiyacını karşılamak amacıyla öz kaynak yoluyla senet ihraç ederek (fonlama) kaynak sağlamasıdır. Şirketler kaynak ihtiyaçlarını faiz karşılığı yabancı kaynaklardan (borç) ya da öz kaynaktan (ortaklardan sermaye yoluyla veya faaliyetler sonucu kazanç yoluyla) sağlar. Öz kaynak için ödenmesi gereken ve ortaklar tarafından belli bir taban limitte beklenen temettü geliridir. Öz kaynak yoluyla fonlama yani senet ihraç ederek toplanacak fonların maliyeti, borçlanmadan daha ucuz ise, şirketler halka arza başvurma yolunu tercih edecektir.
Halka Arza Aracılık
Sermaye piyasası araçlarının halka arz yoluyla satışına aracılıktır.
Hamule Senedi
“Nakliye veya Taşıma senedi de denir. Malı gönderenle nakleden, malın ne şekilde nakledileceğine, teslim ve tesellümüne mahsus esasları kapsayan senettir. ”
Hansa Birliği
Ortaçağ Almanyası’nda bazı şehirler arasında yapılan ticari ittifak; tüccar loncası. Dışalım ve dışsatım yapan adi şirketlerden oluşmuştur. 12. yüzyıldan itibaren İngiltere, Kuzey Almanya ve Kuzey Fransa’da ticari zarar tehlikesine karşı oluşturulmuş bir birliktir. 13. ve 15. yüzyıllar arası, Avrupa«nın kuzeyinde önemli bir ekonomik ve siyasal güç olmuştur. Bu birliğin oluşturulmasına önayak olan grup, Ren bölgesi tüccarlarıdır. 1280«lerde ortak çıkarları korumak amacıyla işbirliğine gitmişlerdir. Birliğe daha sonra kuzey Alman kentleri de katılmıştır.
Harcama vergisi
Gider vergisi; kişinin bir yıl içinde yaptığı harcamaların toplamından alınan vergi. Bazı ülkelerde gelir vergisi yerine uygulanır. Özellikle İngiliz ekonomisti Nicholas Kaldor tarafından önerilmiş ve savunulmuştur. Kaldor’a göre vergi kişinin tasarruflarından değil, harcamalarından alınmalıdır. Çünkü tasarruflar bireylerin ulusal servete kattıkları değerdir.
Harç
Genellikle kamu kuruluşlarının sundukları hizmetlerden yararlananların bunun karşılığında ödedikleri bedel
Hasıla
Bir üretim faaliyeti sonunda yaratılmış bulunan mal ve hizmetlerin değerlerinin belirtilmesi amacıyla kullanılan terim
Hata Konşimentosu
Malların teslim alındığında hasarlı olduğunu bildiren makbuzdur.
Hava İrsaliyesi
Belli bir varış noktasına nakledilen malların hem yurt içi hem yurt dışı uçuşlarını kapsayan konşimentodur. Bu hava taşımacılığında, nakliyeci için, listelenmiş olan malları aldığını kabul ettiği ve malları daha önce belirlenmiş olan havaalanına sevk edeceğini bildiren makbuzdur.
Hava Navlunu
Havayolu ile yük taşıma ücreti
Hava Taşıma Senedi
Havayolu ile taşınan malların sağlıklı bir şekilde alıcısına ulaşmasını temin etmek için uygulanan sigorta
Havale
El değiştirme, aktarma, döviz transferi, devir, virman, temlik; bir banka hesabındaki fonların bir başka hesaba aktarılması
Havana Sözleşmesi
1948 yılında Küba’nın başkenti Havana’da imzalanan ve Birleşmiş Milletler bünyesinde
Uluslararası Ticaret Örgütü (International Trade Organization) adlı kuruluşun oluşturulmasını
öngören sözleşme
Hayali İhracat
Yurt dışına gerçekte olmayan bir mal sevkinin olmuş gibi gösterilmesidir. Birkaç şekli vardır.
Birincisi naylon fatura düzenleyip hiç mal göndermeden yapılır. İkincisi ihracına prim verilen
mallar söz konusu ise, başka mal gönderilir. Primli mal işlemi yapılır. Bir de malın gerçek
fiyatının üzerinde gösterilmesiyle yapılabilir. Hayali ihracat yapabilmek için alıcı firmaya
anlaşmak gereklidir.
Hazine
Kamusal gelirlerin toplanması ve kamusal giderlerin düzenlenmesi faaliyetlerini yürüten
kurum. Bu hazine işlemleri yurt içi ve yurt dışı olmak üzere ikiye ayrılır. Yurt içi işlemlerin
başlıcaları gelirlerin toplanması, giderlerin ödenmesi ve iç dalgalı borçlara ilişkin işlemlerdir.
Yurt dışı işlemler ise genel olarak borçlanma ve kambiyo denetimi faaliyetleridir.
Görevleri
* Bütçede açık çıkması halinde denkleştirici işlem yapar, yani gelir ve gider dengesizliğinden
doğan bu açıkları karşılar.
* Siyasal partilere yardım.
* Yerel yönetimlerin, öteki özerk ve katma bütçeli kuruluşların finansman açıklarını giderme,
bunlara çıkaracakları tahvillerde kefil olma.
* Tarım ürünlerine destek sağlama.
Hazine Açığı
Hazine, devletin harcama ve gelirlerinin gerçekleştiği soyut bir kasa olan kurumdur. Belli bir
dönemde Hazinenin kamusal giderlerinin finansmanı için yapılan ödemeler, toplanan kamu
gelirlerini aşması durumunda Hazine açığı ortaya çıkar.
Hazine Bonosu
Hazine tarafından vadesi 1 yıldan kısa süreli olarak çıkarılan ve iskontolu olarak işlem gören
borçlanma senetleridir.
Heckscher-Ohlin Teorisi
Uluslararası ticareti, üretim faktörlerinin ülkeler arası dağılımındaki oransızlıkla açıklayan
teori. Her ülke farklı oranlarda üretim faktörlerine sahiptir. Buna göre her ülke en çok sahip
olduğu faktörleri göreli olarak yoğun biçimde kullanan malları ihraç, en az sahip olduğu
faktörleri yoğun olarak kullanan malları ithal eder.
Hedging
*Döviz ve para piyasalarında gelecekteki kur riski ve fiyat hareketlerinden korunmak için
yapılan vadeli işlemlerdir.
*Fiyat dalgalanmalarının yol açtığı zarar riskini azaltma yöntemi; birbirinin aynı ya da çok
benzer malları eşit miktarlara ayırarak iki farklı piyasada aynı anda satma ya da satın alma
işlemi. Bir tahıl tüccarının buğday satın alması ve aynı anda aynı miktarda buğdayı ileride
teslim etmek üzere satması gibi. Tüccar böylece riski, fiyat hareketlerini tahmin etme
becerisine güvendiği bir spekülatöre aktararak kendini fiyat değişikliğinin yol açtığı zarara
karşı korumuş olur. (2) riski azaltma, kur riskine karşı korunma, kur farklarına karşı
korunmak için döviz piyasalarında uygulanan yöntem.
Hesaben Saklama (Book Entry)
Kıymetlerin elektronik ortamda hesaben saklanmasını ifade eder. Örneğin T.C. Hazine
ihalesinden alınan kıymetler, katılımcılar tarafından fiziki olarak talep edilebileceği gibi (bu
kıymetler Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından bastırılmaktadır) makbuz karşılığı
elektronik ortamda katılımcıların hesabına da aktarılabilmektedir. Şahıslar da, makbuz
karşılığı kıymetlerini hesaben saklatabilmektedirler. Fiziki olarak elde bulunan bir kıymetin,
sonradan bir hesaba yatırılması da kıymeti bu forma sokmaktadır.
Hinterland
Arka ülke; gerideki topraklar; ekonomik bir merkeze bağlı olan bölge; bir yerleşim
merkezinin ticaret merkezi durumunda olduğu ve ürünleri toplayıp gelen malları dağıttığı
çevre; iç bölge; arka bölge; art ülke
Hiper enflasyon
*Çok yüksek enflasyon
*Dörtnala enflasyon olarak adlandırılır. Paranın değerinin yitirdiği en şiddetli enflasyon
biçimidir. İktisat tarihinde çoğunlukla savaş ya da sonrasında ortaya çıkmış ve yeni bir para
biriminin kurulmasını zorunlu hale getirmiştir
Hipermarket
Süper marketlerin 5-10 katı büyüklüğüne ulaşan dev mağaza, büyük süpermarket, maliyeti
düşürücü stoklama sergileme ve stok kontrolu yöntemleri kullanarak fiyatları minimum
düzeyde tutmayı ve cironun büyüklüğü sayesinde kar etmeyi amaçlayan perakende satış yeri
Hisse senedi
Sermayesi hisselere bölünmüş ortaklıklar tarafından çıkarılmış ortak sermaye üzerinde tek ve bölünmez bir hak sağlayan ve sahiplerinin mali sorumluluklarının üstüne yazılı değerle sınırlı olduğu menkul değerler
Hissedar
Bir anonim şirketin hisse senedine sahip olan şahıstır.
Hizmetler Endeksi
Ulusal Pazar’da işlem gören ve sadece hizmetler sektöründe yer alan şirketlerin hisse
senetlerinin fiyatlarındaki değişmeler dikkate alınarak hesaplanan hisse senetleri piyasası
endeksidir.
Holding
Birçok şirketi içinde toplayan ve onların hisse senetlerine sahip olarak yöneten şirketler
grubu. Holdinge bağlı şirketlerin tüzel kişiliği devam eder. Tröstün yasal şeklidir. Holdinge
bağlı şirketler biçimsel olarak bağımsız görünür. Gerçekte ise holdingin mali denetimi
altındadırlar. Mümkün olan en düşük miktarda yatırımla birçok şirketin denetimini tek elde
toplamanın bir aracıdır.
Homo economicus
Ekonomik insan, insanların en az çaba ile en yüksek faydayı hedeflemeleri. Deyim, klasik
ekonomistler tarafından kullanılır.
