R | Ekonomi Sözlüğü

Radikalizm
Ekonomik sistemde köklü reformlar istenmesi
Rant
Faiz geliri, gayrimenkul kiraları gibi kazanılmadan elde edilen getiri
Rantabilite
Herhangi bir yatırım konusunun yatırılan sermayeye gelir sağlama olanağı; işletmenin belirli
bir dönemde elde ettiği karın o dönemde işletmede kullanılan sermayeye oranı
Rantiye
(1) gayrimenkul kiralarından ve banka faizlerinden geçinen kişi, (2) Fransız hükümet
fonlarına yatırım yapmış kişi_
Rasyo
Bir işletmede çeşitli değerlerin birbirine oranlaması ile elde edilen ölçüler; mali analiz
işlerinde kullanılan, bir kuruluşun bilançosunu, işletme kar ve zarar hesaplarını tahsil etmek
için çeşitli muhasebe kalemleri arasında kurulan oranlar
Rasyonalizasyon
(1) paraya çevirme, paraya tahvil etme, malını satıp nakde çevirme, (2) bir işletmenin
verimliliğini artırıcı önlemler; herhangi bir etkinlik alanında herhangi bir iş sürecinde emeğin
üretkenliğini artırıcı, ürünün kalitesini yükseltici, otomatizasyonu sağlayıcı gelişmelerin
tümü; bir işletmede üretim ve yönetim çalışmalarının ekonomik hale getirilmesi; yapılan
masrafla alınan iş sonucunun birbirine uygunluğunun sağlanması
Rating

*Dereceleme, kredi riskini sınıflandırma, kredi kalitesinin veya borçlanma araçları üzerindeki
risk derecesinin belirlenmesi operasyonu. Amaç, menkul değer ihraç ederek borçlanmak
isteyen şirketlerin durumu hakkında fikir edinmektir.
* İhraçcıların (şirket, devlet, vs.) ihraç ettikleri borç niteliğindeki menkul kıymetlerin (tahvil,
finansman bonosu vs.) anapara ve faizini zamanında geri ödeme yeterliliğine ne ölçüde sahip
olduklarını göstermek amacıyla bağımsız kuruluşlar tarafından yap
RCD (Regional Cooperation for Development)
Kalkınma için Bölgesel İşbirliği. CENTO’yu tamamlayıcı nitelikte bir örgüt olmuştur. 1964
yılında CENTO üyeleri olan Türkiye, İran ve Pakistan tarafından oluşturulan örgütün amacı,
söz konusu ülkeler arasındaki ekonomik, teknik ve kültürel işbirliğini geliştirmektir. 1979’da
İran’da Şah’ın devrilmesi sonucunda önemini kaybetmiş bir süre sonra da faaliyetine son
vermiştir.
Re Eksport
Diğer ülkelerden yurda ithal edilen malların daha sonra yurtdışına ihraç edilmesidir.
Reasürans
Bir sigortanın bir başka sigortaya teminatı, mükerrer sigorta
Reel faiz
*Nominal faizin enflasyon oranıyla düzenlenmiş şekli
* Fiyat değişimlerinden arındırılmış faizdir.
Reel Faiz Oranı (Real Interest Rate)
Nominal faizin enflasyondan arındırılmış halidir. Teknik olarak, nominal faiz oranından,
beklenen enflasyon oranının çıkarılması ile bulunur. Örneğin, faiz oranı % 70, beklenen
enflasyon oranı % 60 ise, reel faiz oranı % 10’ dur.
Reel milli gelir
Bir ülkede belli bir dönemde yaratılan mal ve hizmetlerin fiziki miktarlarının o dönemin cari
fiyatlarıyla değil de temel alınan yılın fiyatlarıyla ilişkilendirilmesi sonucu elde edilen değer
Reel ücret
Üretim faaliyetine katılan emek faktörünün, yarattığı maldan elde ettiği nominal ücretin satın
alma gücü
Reel Sektör (Reel Kesim)
Ulusal ekonomide tarım, sanayi ve hizmetler ana sektörlerinde üretici ve tüketici
konumundaki bireylerin tümünü temsil eden kesimdir. Bu kesimin gerçekleştirdiği tasarruflar
finansal kesim tarafından toplanır ve tekrar reel kesime kullandırılır.
Reel yatırım
Bir ülkede belli bir dönemde ekonomide mevcut sermaye stokuna yapılan ilaveler
Reeskont
*Bir bankanın elinde bulundurduğu ödeme sırası henüz gelmemiş senetleri bir başka bankaya
iskonto ettirmesi

* İskonto edilmiş, diğer bir deyişle bir bedel karşılığı (iskonto) el değiştirmiş olan kıymetlerin
yeniden bir bedel karşılığı (re-iskonto) el değiştirmesini ifade eder. Merkez bankalarının,
şartlarını kendileri belirlemek şartı ile çeşitli senetleri iskontoya tabi tutarak (re-iskonto),
reeskont penceresi adı altında para politikası uygulamalarında kullandıkları bir araçtır.
Reeskont haddi
Merkez bankasının kabul ettiği ve uygulamak üzere açıklamış olduğu faiz haddi
Refah ekonomisi
Bireyin ve toplumun ekonomik refahını artırmak için alınması gerekli tedbirlerin esaslarını
belirlemeye çalışan ekonomi. Sorunlar toplumun refahı açısından ele alınır ve refah
maksimizasyonu için kriterler ortaya konmaya çalışılır.
Referans Fiyat
Bir hisse senedinin işlem görebileceği en üst ve en alt fiyat limitlerinin belirlenmesinde esas
teşkil etmeyen, fiyat tescili yapılıncaya kadar üyelerce referans değer olarak kullanılması
amaçlanan fiyattır. Sadece Rüchan Hakkı Kupon Pazarı’nda işlem görmesi.
Reflasyon
Deflasyon içinde bulunan veya deflasyona kaymakta olan bir piyasanın yeniden dengeye
getirilmesi, önceki fiyat düzeyine yeniden ulaşmak için tedavüldeki paranın azaltılması ya da
çoğaltılması, sistemi önceki şartlarına döndürme, deflasyon ortamında bulunan veya
durgunluğa kaymakta olan piyasaların yeniden dengeye getirilmesi. Ekonominin istikrarlı
fiyat koşullarında daha geniş bir istihdam hacmine geçtiği enflasyonsuz gelişmedir.
Reform
Değişim, yeniden kuruluş, toplumsal siyasal yapının temellerine dokunmadan var olan düzeni
koruyarak devletin yönetim çevrelerince gerçekleştirilen yenileşme, düzenleme
Reformizm
(1) kapitalizmi kökünden söküp atmak yerine değişiklikler yapma fikri. Marksist teoride
toplumsal dönüşmeleri devrimle değil reformla sağlamak isteyenlerin ideolojisi, eldeki kurum
ve olanaklarla devrime başvurmadan toplumun daha iyi bir duruma getirilebileceğini sosyal
adaletin sağlanabileceğini ileri süren siyasal sistem, (2) bir toplumsal ya da siyasal programın düzeltilmesi
Rejim Hak Sahibi
Gümrük beyanını yapan veya hesabına gümrük beyanı yapılan kişi veya bu kişiye ait bir
gümrük rejimi ile ilgili hakların ve yükümlülüklerin devredildiği kişiyi ifade eder.
Rekabet
(1) üretim araçları üzerinde özel mülkiyete dayalı ekonomilerde daha iyi üretim koşulları ve
mal sürümü için özel işletme sahipleri arasındaki mal üretimine özgü savaşım, (2) herhangi
bir etkinlik alanında ayrı ayrı kişi ya da gruplar arasında sürdürülen yarış, firmalar arasında
pazar payı, kar, ciro gibi kriterler üzerinden öne geçmek için verilen mücadele
Repartimiento
(1) Latin Amerika«nın 16. yüzyıldaki koloni döneminde Karaib adalarındakine benzer, tavizlere dayalı bir çalışma yöntemi. (2) Meksika«nın koloni olduğu dönemde, yerlilerin bölgelere ayrıldığı bir çalışma düzeni. Peru da benzer bir çalışma yöntemini uygulamıştır.
Repo
*Geri satın alma anlaşması. Satıcı olan firnansal kuruluşun hazine bonosu, tahvil gibi menkul
değere daha önce belirlenen bir fiyattan geri satın almayı taahhüt etmesi koşuluyla
gerçekleştirdiği bir tür kısa vadeli mevduat toplama yöntemi
*Bir menkul kıymetin işlem başlangıç valöründe satılıp bitiş valöründe geri alınmasını ifade
eder. Repo yapan taraf parayı kullanan taraftır. Açılımı “geri alım vaadiyle satış”tır.
*Bir kıymetin belli bir tarihte, belli bir orandan geri satım vaadi ile alımını ifade eder. İşleme
konu olan kıymet ödünç verilen para için teminat niteliğindedir. Merkez bankası açısından
repo işlemi Açık Piyasa İşlemleri çerçevesinde, piyasaya, işlem vadesi süresince, repoya tabi
kıymetler karşılığında geçici olarak para verilmesini ifade eder
Resesyon
Ekonomik hayatın canlılığını kaybetmesi, üretim faaliyetlerinin daralması, duraklama,
ekonomik etkinliklerde görülen hafif düşme. Resesyon, ekonominin büyüme hızının, nüfus
artış hızının altına inmesi ve dolayısıyla kişi başına milli gelirin yerinde saymasıdır. ABD«de
yılın iki çeyreğinde büyüme hızının sıfıra yaklaşması halinde resesyon teşhisi konulmaktadır.
Avrupa«da ve Türkiye«de ise üç çeyrek dönemde büyüme hızının yüzde -1 ile yüzde 2
arasında kalması durgunluk olarak tanımlanmaktadır
Resim
Bir hizmetten ya da haktan yararlanmanın karşılığı olarak alınan bedel
Resmi Müzayede Pazarı
Mahkemelerin, icra dairelerinin ve diğer resmi dairelerin Borsa’da yapılmasına gerek
gördükleri menkul kıymet satım işlemlerinin yapıldığı pazardır
Revalorizasyon
Paranın değerini yeniden belirleme, paraya yitirdiği değerin tümünü ya da bir bölümünü
yeniden kazandırmak için gerçekleştirilen işlem
Revalüasyon
*Yeniden kıymet biçme, kıymetini artırma; ulusal paranın dış değerinin hükümet kararıyla
yükseltilmesi; bir ülke parasının altına ya da yabancı ülke paralarına göre değerinin
yükseltilerek yeniden ayarlanması
*Bir ülke parasının diğer ülkelerinin paraları karşısında değer kazanması sürecidir.
*Ulusal paranın yabancı paralar karşısındaki değerinin artmasını ifade eder. Örneğin, Türk
Lirasının ABD doları karşısındaki değerininin 1.300.000 TL’den 1.200.000 TL’ ye
yükselmesi (ABD dolarının değer kaybetmesi), TL’ nin 100.000 Lira değer kazanması
anlamındadır.
Revizyonizm
Gözden geçiricilik; gözden geçirerek yeniden düzenleme. Var olan yapıda değişiklik ister.
rezerv
İhtiyat, karşılık, yedek, (1) bir şeyin daha sonra ortaya çıkabilecek bir ihtiyaç için ya da özel durumlarda kullanılmak üzere saklanan kısmı, karşılık olarak kardan ayrılan kısım, (2) yeni ve tamamlayıcı malzeme, araç ya da kadroların sağlandığı kaynak. Rezervlerin bir bölümü  merkez bankalarında olur. Bu rezervlere ticari bankalardaki döviz rezervleri ve altın mevcudu eklenince brüt rezervlere ulaşılır.
Rezerv para
*Uluslararası ticaretin büyük bölümünü finanse eden ve hükümetlerle uluslararası
kuruluşların portföylerinde bulundurmak istediği ödeme araçları. Döviz, altın ve SDR’den
oluşur.
*Uluslararası mali kuruluşlar ile hükümetlerin ellerinde bulundurdukları altın ve dövize
verilen addır
Re’sen Alım/Satım
Temerrüt halinin Borsa Yönetim Kurulu’nun belirlediği süreyi doldurması halinde, sürenin
bitimini takip eden ilk iş günü işlem konusu hisse senetlerinin temerrüde düşen üyenin
pozisyonuna göre Hisse Senetleri Piyasası Müdürlüğü’nce elektronik ortamda ayrı ayrı
alım.satım.
Reverse Repo (Reverse Repurchase Agreement)
Bir kıymetin belli bir tarihte, belli bir orandan geri alım vaadi ile satımını ifade eder. Merkez
bankası açısından reverse repo işlemi Açık Piyasa İşlemleri çerçevesinde, piyasadan, işlem
vadesi süresince, verilen kıymetler karşılığında geçici olarak para çekilmesini ifade eder.
Ricardo«nun rant teorisi
Klasik iktisatçılardan David Ricardo«nun, toprak rantının kaynağını açıklayan kuramıdır.
Buna göre rantın kaynağı, topraklar arasındaki verimlilik farkı veya doğanın cimriliğidir.
Toprakta azalan verimler kanunu geçerlidir. Nüfus artışından kaynaklanan talep artışını
karşılayabilmek için giderek daha verimsiz ya da daha uzak topraklar kullanıma açılmak
zorundadır. Diğer taraftan tam rekabetin geçerli olduğu piyasada tarımsal bir malın tek fiyatı
vardır. Bu fiyat, en verimsiz toprağın ürün maliyetine eşittir. Bu fiyatla verimli toprakların
birim maliyeti arasındaki fark toprağın rantını oluşturur.
Rıhtım Sigortası
Rıhtımda bekleyen gemilere ve içlerindeki yüklere uygulanan bir tür sigorta.
Rıhtımdan Rıhtıma (LCL / LCL)
Kargonun hazırlanması ve boşaltılması işlemi taşıyıcı tarafından gerçekleştirilir. Her iki
işlemde taşıyıcının tesislerinde yapılır.
Risk
Ticarette zarar etme tehlikesi, risk, kazanma ihtimalinin yanında kaybetme tehlikesinin de
bulunduğu durum, riziko; herhangi bir teşebbüs konusunda sonucun kötü olabileceği
düşüncesine fazla yer vermeden işe başlama ve yürütmeye çalışma kavramı
Risk-Getiri
Bir yatırımın öngörülen getirisi karşılığında mevcut riskini ifade eder. Risk genelde yatırımın
geçmiş getirilerinin standart sapması (historical volatility) ile ifade edilir. Yatırımdan
beklenen getiri ise (expected return), geçmiş getirilerinin ortalamasıdır. Belli bir risk karşılığında elde edilebilecek maksimum getirilerin oluşturduğu risk-getiri eğrisine “efficient frontier” adı verilip, özellikle karşılaştırma, ölçüt (benchmark) amaçlı kullanımı söz
konusudur. Vadesine kadar elde tutulduğunda getirisi kesin olan tahvil-bono türü yatırımlar
bu tür analizlerde genelde risksiz yatırım olarak kabul edilirler. Ancak bu tür kıymetler
üzerinde vadesinden önce işlem yapılması söz konusu ise benzer piyasa riskleri (faiz, kur) söz konusudur.
Riskten Kaçınma (Risk Averse) ,Risk Alma (Risk Lover), Risk Neutral
Bir yatırımcının risk karşısında takındığı tavırları ifade etmekte kullanılan kavramlardır. “Risk
averse” bir yatırımcı riskli bir portföyü ancak riskini karşılayacak garanti bir prim karşılığı
kabul eden, “risk lover” bir yatırımcı yüksek bir riske rağmen bir prim talep etmeksizin
garanti bir düşük getiriye razı olan, “risk neutral” bir yatırımcı ise riskle değil yatırımın
getirisi ile ilgili olan yatırımcı türünü ifade eder.
Risk Sermayesi Yatırım Ortaklığı
Kayıtlı sermayeli olarak kurulan ve çıkarılmış sermayelerini esas olarak sermaye ve faiz
kazancı elde etmek amacıyla risk sermayesi yatırımlarına yönelten halka açık anonim
ortaklıklardır.
Robertson Gecikmesi
Ekonomik birimlerin gelirlerini elde ettikleri an ile harcadıkları an arasındaki belli bir
gecikme
Roma Kulübü
Güvenli bir geleceğin olanaklarını araştıran, sorunlara çözüm bulmak ve yapılan araştırmaları
kolaylaştırmak amacını güden, bilim adamları, sanayicileri ve ekonomistleri bünyesinde
toplayan özel bir kuruluştur. 1968 yılının nisan ayında İtalyan sanayici Aurelio Peccei’nin
önderliğinde oluşturulmuştur.
Royalty
İmtiyaz veya berat ücreti; telif hakkı; bir lisans hakkı veya ticari marka sahibi olan kişinin bir
başkasına devrettiği bu hak ya da marka karşılığı almış olduğu bedel
Rotatif Akreditif
“Verilen talimatta tespit edilmiş akreditif tutarının tamamının veya bir kısmının kullanılması
veya çekilen poliçenin ödenmesi halinde, talimatta belirtilen miktarda aynı şartla ve otomatik
olarak yenilenen akreditiftir. Bu tür akreditif genellikle aynı ci”
Rüçhan Hakkı
Ortaklıkların bedelli sermaye artırımlarına mevcut ortakların öncelikle katılma hakkıdır.
Sözkonusu hak, hisse senedine bağlı “Yeni Pay Alma Kuponları” karşılığında ve ayrıca hisse
senedi ibrazına gerek kalmaksızın kullandırılır.