Bilimsel makale nasıl yazılmalıdır?

Bu yazı dizisinde çeşitli kaynaklardan derleyerek oluşturduğum ve yazı yazma sürecinde bana çok faydasını gördüğüm bir çalışmamı sizlerle paylaşacağım. Bilimsel düzeyde belli bir tezi, düşünceyi, fikri ya da konuyu ele alırken içerik en önemli unsurlardan biridir. Fakat bu bilgi birikimini şekil ve düzen bakımından iyi sunmazsak savunduğumuz ya da açıklamaya çalıştığımız konuyu değersizleştirmiş oluruz. Sonuç olarak görüntüsü kötü ama tadı mükemmel olan bir yemeği görüntüsü yüzünden kimse tatmayacağı gibi makalelerde de düzen, şekil ve dil unsurlarını iyi hazırlamakta yarar var diye düşünüyorum. Konumuza yavaş yavaş bir giriş yapalım, umarım faydalı bir yazı dizisi olur.

Öncelikle bilimsel makalenin tanımı yapacak olursak; “Özgün araştırma sonuçlarını tanımlayan belli bir düzende yazılmış ve basılmış rapordur”[1],gözlemleri değerlendirme, deneyleri tekrarlama ve entelektüel işlemleri değerlendirme imkânı olan, yeterli bilgi içeren ilk açıklamalar da bilimsel makale olarak adlandırılabilir. Bu bağlamda kongre bildirileri ve özetleri, tezler vb. türler makale olarak nitelendirilmezler. Bilimsel makaleyi uygun bir biçimde tanımlamak için bir bilimsel makaleyi oluşturan mekanizmayı, yani geçerli yayını tanımlamak gerekir. Özetler, tezler ve konferans raporu gibi birçok literatür yayımlanabilir.Fakat bu yayınlar her zaman için geçerli yayın ölçütü sağlamaz. Bilimsel bir makale bütün diğer testleri geçse de, eğer yanlış yerde yayımlanmışsa geçerli yayımlanmamış demektir.[2]Yani bilimsel bir makaleye geçerlilik kazandırmak isteniyorsa doğru bir yerde ve konumda yayımlanması çok önemlidir.

“Kabul edilebilir bir bilimsel yayın, ilk açıklama olmalıdır. Doğal olarak çoğu zaman yeni araştırma verilerinin ilk açıklaması bilimsel bir toplantıda sözlü sunuş olarak yer alır. The Council of Biology Editörs (CBE)’e göre daha basit olarak, fakat daha kesin terimler olmaksızın yeniden ifade etmek gerekirse temel yayın özgün araştırma sonuçlarının ilk yayını olan, yazarın meslektaşlarının deneyleri tekrarlayabilecekleri sonuçları irdeleyebilecekleri forma sahip ve dergide veya başka bir kaynak belgesinde bilimsel toplum içinde hemen ulaşılabilir olan yayındır.”[3]

Makalede Düzen

Bir makalede başlık olmazsa olmazlardandır. Sonra yazar ve adres dokümantasyonu yazılmalıdır.  Ayrıca başlığı niteleyen ve makalenin içeriğini belirten bir özet yazılmalıdır. Ardından giriş bölümüyle makaleye başlanmalıdır. Materyal ve yöntemler, tablo, şekil ve grafikler, ardından sonuçlar, tartışma bölümü ve en sonda ise kaynakça bölümü bulunmalıdır. Şimdi bu bölümleri kısaca açıklayalım:

-Başlık

Makalenin başlığı basit, kısa ve ilginç olmalıdır. 10-12 kelimeyi geçmemelidir. Göz alıcı ve gramer olarak doğru olmalıdır. Buyurucu olmamalı fakat çalışma amacıyla uygun olmalıdır. Makalenin konusunu yansıtmalıdır; sonuçlarını yansıtmamalıdır. Mümkün olduğunca kısaltmalar kullanılmamalıdır.

-Özet 

Özet yazılırken” çoğu kişinin bir makalenin önce veya sadece özet kısmını okuduğu”[1] unutulmamalıdır. İyi bir özet, özgün, makaleyi temsil eden ve hedef dergi için uygun bir biçimde düzenlenmiş olmalıdır.

Birinci cümlede problemin tanımı yapılır. Amaçlar yeterince ve basit tanımlanır. Sonra çalışmanın nasıl yürütüldüğü ve son olarak da önemli sonuçlar ve çıkarımlar tanımlanır. Makalenin özet kısmı 150 kelimeden az 250 kelimeden fazla olmamalıdır. Özette makale içinde kullanılan cümleleri aynen kullanmamaya özen gösterilmelidir. Özetin içinde kısaltma, referans, şekil ve tablo konulmamalıdır.      

-Giriş

“Giriş bölümü “Hangi problem incelendi?” sorusuna cevap vermelidir.”[2] “İyi bir araştırma makalesinin giriş bölümü okuyucuyu uyandırmayı hedefleyen “gök gürültüsü şiddetinde olmalıdır.”[3] Giriş bölümünde yazım tarzı olarak hayalperest, duygusal ve heyecanlı olunmalı, ama bunda aşırıya kaçılmamalıdır. Giriş bölümünün ilk cümlesi çok önemlidir. Okuyucunun makaleye merakını uyandırmalıdır. Önce makalenin işaret edeceği problemin tanımına genel fakat kısa bir yaklaşım yapılmalıdır. Sonraki cümlelerde problemi ele almaya yardımcı olacak önceki çalışmaların tanımı yapılmalıdır.

[1] Arslan, a.g.m

[2] Canan Uluoğlu, “Bilimsel Makale Yazım Teknikleri”,

http://uvt.ulakbim.gov.tr/tip/sempozyum6/uluoglu.pdf[17.03.2013]

[3] Arslan, a.g.m

[1]S. Okay Arslan, “Bilimsel Makale Nasıl Yazılır ?”,

http://www.ankad.org/userfiles/file/makale_B_.pdf [17.03.13]

[2]Gerrad Piel, “Bilimsel Makale Nedir ?”, journals.*tubitak*.gov.tr/kitap/…/Bolum3.pdf[17.03.13]

[3]Piel, a.g.m.